مدیریت را سیل برد!

ضعف مدیریتی در شرکت آب و فاضلاب خوزستان مشهود است

هر سال در فصول پاییز و زمستان و بارش‌های شدید باران، استان خوزستان درگیر سیل و آبگرفتگی معابر می‌شود، اصلی‌ترین دلیل بروز این اتفاق نبود شبکه دفع آب‌های سطحی و فرسوده بودن شبکه فاضلاب شهرهای این استان است. سال گذشته هم بر اثر بارندگی‌های سیل‌آسا بخش‌های وسیعی از شهرهای اهواز، کارون و آبادان دچار آبگرفتگی شد و خسارت زیادی به مردم و وسایل خانگی آنان وارد آمد. پاییز امسال هم بارندگی‌های شدید بار دیگر مردم خوزستان و بوشهر را گرفتار سیلی خانمان‌برانداز کرده است؛

سیلی که تاکنون جان 9 نفر از هموطنان‌مان را گرفته و موجب آبگرفتگی‌ وسیع خیابان‌ها و انسداد مسیرها و محورهای مواصلاتی شده است. آنچه بر دامنه مشکلات مردم در سیل اخیر استان خوزستان افزوده، بالا آمدن فاضلاب در برخی شهرهای این استان بویژه اهواز است؛ مشکلی که پاییز و زمستان هر سال سر باز می‌کند و با گرمای هوا به فراموشی سپرده می‌شود. با توجه به مشخص بودن دلیل این اتفاقات، سوالی که مطرح است این است که چرا دستگاه‌های دولتی با برنامه‌ریزی درست مانع بروز چنین بحرانی نشده‌اند؟ دیوان محاسبات کشور دیروز در گزارشی پاسخ این سوال را داده است. دیوان در گزارشی به حسابرسی عملکرد مالی طرح‌های عمرانی و سرمایه‌گذاری بخش آب و فاضلاب این استان پرداخته است که نشانگر ضعف مدیریتی در شرکت آب و فاضلاب استان خوزستان است.

با دستور مهرداد بذرپاش، رئیس کل دیوان محاسبات کشور و با توجه به اهمیت مساله آب در استان خوزستان و همچنین در راستای جامه عمل پوشاندن به هدف بررسی و حسابرسی موضوعی و حل چالش‌های اساسی زندگی مردم در دیوان محاسبات کشور، هیات حسابرسی ویژه رسیدگی به عملکرد مالی طرح‌های عمرانی و سرمایه‌گذاری بخش آب و فاضلاب استان خوزستان در تاریخ اول شهریور 1399 تشکیل شد و هم‌اکنون گزارش بررسی‌ها و حسابرسی‌های این هیات درباره عملکرد شرکت آب و فاضلاب شهر اهواز و همچنین بخش غیزانیه تهیه و برای ارسال به دادسرای دیوان محاسبات کشور نهایی شده است. 
 

موارد متعدد سوء‌مدیریت در شرکت آب و فاضلاب خوزستان

در گزارش هیات ویژه رسیدگی به عملکرد مالی شرکت آب و فاضلاب استان خوزستان به سوء‌مدیریت‌های متعددی اشاره شده است. وفق بررسی‌های به عمل آمده در بخش اعتبارات عمرانی، شرکت آب و فاضلاب شهر اهواز در سنوات 1396، 1397 و 1398 از محل اعتبارات مصوب دولتی (عمرانی استانی و صندوق توسعه ملی) به میزان 983 میلیارد تومان، تخصیصی معادل 71 درصد به مبلغ 700 میلیارد تومان دریافت نموده اما بر اساس رسیدگی به عمل آمده، تخلفاتی در هزینه‌کرد این مبلغ دریافتی مشهود است. بر اساس این گزارش، شرکت آب و فاضلاب خوزستان اعتبارات تخصیص‌یافته را در موارد غیرمرتبط از جمله دیون شرکت‌های پیمانکاری مرتبط به سنوات قبل و سایر طرح‌ها، پرداخت حساب پیمانکاران و حقوق و مزایای کارکنان و... مصرف نموده و علاوه بر تاخیر در انجام کار و تامین نشدن اهداف مدنظر، موجب نارضایتی ساکنان شهرها نیز شده است.
همچنین این شرکت قسمتی از اعتبارات مرتبط با طرح آبرسانی به شهرهای دارای تنش آبی را بابت تاسیسات و تجهیزات برقی و مکانیکی تصفیه‌خانه‌های یک و 2 شهر اهواز هزینه کرده است. در بخش دیگری از این گزارش آمده است، با وجود اینکه خرید و احداث ساختمان اداری توسط دستگاه‌های اجرایی ممنوع بوده است، شرکت آب و فاضلاب اقدام به احداث ساختمان اداری در شهر اهواز از محل اعتبارات طرح آبرسانی به روستاهای شهرستان آبادان کرده است، در حالی که 28 روستای تابعه این شهرستان دارای مشکل کم‌آبی است. عدم بهره‌برداری یا بهره‌برداری نادرست از تصفیه‌خانه‌های شرق و غرب اهواز یکی دیگر از تخلفات این شرکت بوده است. بر این اساس، برای احداث تصفیه‌خانه شرق اهواز وزارت امور اقتصادی و دارایی در سال 1383 از بانک جهانی مبلغ 149 میلیون دلار دریافت و جهت اجرای طرح جامع فاضلاب شهر اهواز به شرکت آب و فاضلاب اهواز پرداخت کرده است.

همچنین معادل ریالی همین مبلغ نیز توسط وزارت نیرو تامین و پرداخت شده است که با این حجم منابع باید تحول عظیمی در حل مشکلات فاضلاب شهر اهواز اتفاق می‌افتاد ولی اجرای ناصحیح پروژه و عدم نصب و راه‌اندازی کامل تجهیزات و با وجود افتتاح پروژه توسط معاون اول رئیس جمهور، این تصفیه‌خانه هیچ فعالیتی ندارد. همچنین قرارداد طرح بازسازی تصفیه‌خانه غرب اهواز به‌رغم پرداخت مبلغ 78 میلیارد تومان از سال 1390 در وجه شرکت آب و فاضلاب شهر اهواز، به دلیل ضعف مدیریت شرکت مذکور تاکنون اجرایی نشده و وجه مذکور در حساب‌های جاری بانک کشاورزی راکد مانده است. یکی دیگر از تخلفات این شرکت، وجود ابهام در ادغام شرکت‌های آب و فاضلاب و واگذاری وظایف و ماموریت‌های آب روستایی و فاضلاب شهری تحت عنوان یکپارچه‌سازی با توجه به ساختار حقوقی متفاوت بوده است که در پی انتقال دارایی‌ها و بدهی‌ها و سایر حقوق شرکت‌های آب و فاضلاب هر استان به همان استان اتفاق افتاده است.

گفتنی است بر اساس این گزارش، از محل بند «ه» تبصره «4» قانون بودجه سال 1399 کل کشور مبلغ 50 میلیون یورو از محل اعتبارات ملی با عنایت و اجازه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) برای حل مشکلات آب و فاضلاب شهر اهواز و کارون (کوت عبدالله) اختصاص یافته که 13 میلیون یورو معادل 270 میلیارد تومان از مبلغ فوق در قالب وجوه نقدی به حساب شرکت مذکور واریز گردیده است. لیکن به دلیل ضعف مدیریت مسؤولان شرکت آب و فاضلاب خوزستان مبالغ فوق در جهت توسعه و ترمیم شبکه آب و فاضلاب اهواز و کارون (کوت عبدالله) هزنیه نشده و مبلغ 143 میلیارد تومان از مبلغ 270 میلیارد تومان فوق، بابت جبران خسارت‌های ناشی از سیل سال 1398 بدون مبادله موافقتنامه و انعقاد قرارداد پرداخت شده است. 

علاوه بر تخلفات فوق، می‌توان به موارد متعدد دیگری از سوء‌مدیریت‌های این شرکت از جمله طولانی شدن اجرای پروژه‌های عمرانی و افزایش هزینه‌های ساخت و اجرا، عدم نظارت کافی بر اجرای قراردادهای مربوطه، تمدید قراردادها بر خلاف مقررات، فقدان کیفیت و بهداشت آب شرب اهواز به دلیل فرسوده و قدیمی بودن لوله‌ها و تاسیسات شهر و وجود انشعابات غیرمجاز، به‌کارگیری افراد از سایر شرکت‌های غیردولتی، دریافت کمک بر خلاف قوانین و مقررات، عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، عدم انجام معاملات متوسط و بزرگ از طریق سامانه تدارکات الکترونیکی، افزایش حقوق و مزایای اعضای هیات‌مدیره شرکت بر خلاف قوانین و مقررات لازم‌‌الاجرا، پرداخت برای خدمات رفاهی بیش از سقف مقرر قانونی به پرسنل، به‌کارگیری مشاور بدون پیش‌بینی در چارت سازمانی و... اشاره کرد.   

با وجود اختصاص اعتبارات، مشکلات آب بخش غیزانیه حل نشده است

بر اساس گزارش هیات رسیدگی دیوان محاسبات کشور، در بخش غیزانیه، با وجود اختصاص اعتبارات صندوق توسعه ملی به مبلغ 42 میلیارد تومان طی سال‌های 1394 تا 1398، همچنین اعتبارات نفت و کمک‌های شرکت ملی مناطق نفت‌خیز، مشکلات آب این بخش حل نشده و تخلفات متعددی نیز رخ داده است. برخی از تخلفات شرکت در بخش غیزانیه شامل عدم تامین آب برای احشام منطقه، عدم انجام تعهدات طرفین قرارداد، عدم تخصیص کل اعتبارات به پروژه و مصرف اعتبارات عمرانی به منظور انجام امور جاری شرکت، ایجاد تعهدات زائد، قصور و اهمال در فرآیند ارجاع کار از جمله انعقاد قرارداد پس از اتمام کار و ارجاع کار با استفاده از مکانیزم ترک تشریفات مناقصه، تدوین صورت وضعیت‌های صوری و تملک نداشتن بر زمین‌های مسیر پروژه، عدم اقدام قانونی در ضبط ضمانتنامه‌های برخی شرکت‌های طرف قرارداد، بهره‌برداری ناصحیح از پروژه و... می‌باشد.

گزارش تهیه شده درباره تخلفات شرکت آب و فاضلاب استان خوزستان جهت رسیدگی‌های بعدی به دادسرای دیوان محاسبات کشور ارجاع می‌شود. لازم به ذکر است که حسابرسی ویژه در این سطح و با این کیفیت در استان خوزستان برای نخستین‌بار انجام شده است.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور در بازدید از شهرهای سیل‌زده: «کوتاهی‌ها و قصور‌ها پیگیری می‌شود.» نماینده مردم اهواز می گوید: در بحران سیل خوزستان دولتی‌ها در کنار مردم نبودند.

چند روزی است که استان‌های جنوبی درگیر سیل هستند و مردم با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند. در این شرایط در حالی که باید قوه مجریه حضور پررنگی در مناطق سیل‌زده داشته باشد، مسؤولان سایر قوا به همراه نیروهای جهادی در این مناطق مستقر شده‌اند و در حال بررسی خسارات، پیگیری دلایل بروز آبگرفتگی و کمک به آسیب‌دیدگان ناشی از سیل در شهرهای جنوبی هستند.

دستور رئیس قوه قضائیه به رئیس سازمان بازرسی کل کشور برای بازدید از مناطق سیل‌زده، نشان می دهد بحران سیل و آبگرفتگی‌های شهرهای جنوبی فراتر از فاجعه است. طبق اظهارات حجت‌الاسلام حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور که از مناطق درگیر سیل بازدید و از نزدیک با ساکنان شهرهای جنوبی دیدار کرده، موضوع آبگرفتگی مشکلی است که خوزستانی‌ها هر ساله با آن مواجهند. این البته تنها بخشی از مشکلاتی است که ساکنان این مناطق با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ چرا که در کنار توسعه نیافتگی در بحث زیرساخت‌ها، حل معضل بیکاری و رفع مشکلات معیشتی از مهم‌ترین مطالبات ساکنان شهرهای جنوبی از مسؤولان است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور که در ادامه سفر به استان خوزستان به شهرستان ماهشهر و بندر امام خمینی(ره) عزیمت کرده است، بعد از بازدید میدانی از مناطق مختلف، طی نشستی با مدیران این شهرستان و تعدادی از مدیران استان خوزستان گفت: مشکلات اساسی استان خوزستان را می‌توان در ۳ مساله و موضوع خلاصه کرد که یکی موضوع آب و فاضلاب است. علاوه بر شبکه فاضلاب، خود آب شرب هم یکی از مشکلات استان خوزستان است. برخی مناطق استان خوزستان و حتی بخش‌هایی از شهر اهواز دارای آب شرب آلوده هستند. 
وی با اشاره به مشکلات فاضلاب شهر‌های استان خوزستان گفت: مشکل فاضلاب مختص به اهواز نیست و شهر‌های دیگر استان خوزستان هم با این مشکل مواجه هستند. امروز از شهر‌های آبادان و خرمشهر نیز درخواست داشتند مشکلات فاضلاب این شهر‌ها را نیز بررسی کنیم، بنابراین باید فکری جدی برای آب آشامیدنی و فاضلاب استان خوزستان شود.  حجت‌الاسلام‌والمسلمین درویشیان با بیان اینکه مشکل اصلی دیگر استان خوزستان موضوع اشتغال است، خاطرنشان کرد: طی 2 روز اخیر هر جا برای بازدید رفتیم، اشتغال مطالبه عمومی بود؛ در حالی‌ که مأموریت ما راجع به موضوع آبگرفتگی است. اشتغال هم از حقوق عامه است، باید زمینه اشتغال برای شهروندان فراهم شود بویژه در منطقه‌ای که ۲۳ واحد پتروشیمی فعال است که خودش زمینه اشتغال است. 

وی با اشاره به فقر بخشی از مردم استان خوزستان گفت: در منطقه کمپ بی ‌(شهرک صباغان بندر امام خمینی) صحنه‌هایی را از زندگی مردم شاهد بودیم که بسیار تأسف انگیز بود. نمی‌دانم آیا فرماندار یا استاندار، این مناطق را دیده‌اند؟! اینکه کنار این ‌همه ثروت ملی، شاهد این سطح از فقر باشیم باید مایه خجالت مسؤولان باشد. 
 

عدم حل مشکلات 30ساله

درویشیان گفت: وظیفه قوه‌ قضائیه و سازمان بازرسی کل کشور بررسی کوتاهی‌ها و قصور‌ها و برخورد قانونی با عاملان این کوتاهی‌هاست، ولو آنکه ۱۰ سال از آن گذشته باشد. به ‌هر حال آنچه مشخص است اینکه اینجا حقوق مردم تضییع ‌شده است و عامل این تضییع باید پاسخگوی عملکرد خود باشد. 

رئیس سازمان بازرسی کل کشور درباره راه‌حل رفع این مشکلات هم گفت: راهکار اول این است که باید یک بررسی فوری در مناطقی که یک نمونه‌اش را الان در بندر امام‌خمینی(ره) بازدید کرده‌ایم، صورت بگیرد و با کمک منطقه ویژه، بنیاد مسکن، ستاد اجرایی فرمان امام و... با فوریت مشکلات این مناطق حل شود. سازمان بازرسی هم از مرکز، اعتبارات استان خوزستان نظیر عوارض آلایندگی و اختصاص ۳ درصد درآمد نفت را پیگیری می‌کند.  وی ادامه داد: موضوع دیگری که سازمان پیگیری می‌کند، تسریع در پرداخت علی‌الحساب به خسارت دیدگان سیل با اولویت کسانی که بیشترین خسارت را دیده‌اند، است. قرار شده است بنیاد مسکن این موضوع را دنبال کند و دولت هم امروز مبلغی را پیشنهاد داده که قرار است فردا بررسی شود. البته آن مبلغ دردی از مردم این منطقه دوا نمی‌کند. 

حجت‌الاسلام والمسلمین درویشیان تأکید کرد: باید مشکلات سکونتگاه‌هایی مانند کمپ بی ‌و چمران حل شود. استاندار و فرماندار باید پیگیری کنند تا مشکلات این مناطق برطرف شود. اگر نیاز به اصلاح قانون و مصوبه دولت دارد، باید پیگیری شود. نمی‌شود ۳۰ سال این مردم با این حجم از مشکلات در این مناطق زندگی کنند. 

حجت‌الاسلام  درویشیان در دیدار با حجت‌الاسلام ‌والمسلمین موسوی‌فرد نماینده ولی فقیه در استان خوزستان با اشاره به حادثه سیل در استان خوزستان گفت: به خاطر سیل و آبگرفتگی که سال گذشته اتفاق افتاد به تمام بازرسی‌های کل کشور و بویژه بازرسی کل استان خوزستان مأموریت داده‌ایم درباره این موضوع ورود کنند و گزارش مفصل آن به همراه پیشنهاد‌های سازمان جهت رفع این مشکل برای مسؤولان ذی‌ربط ارسال ‌شده است. 

رئیس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به اینکه مشکل آبگرفتگی و سیل در استان خوزستان با استان‌های دیگر متفاوت است، خاطرنشان کرد: طبق گزارش مسؤولان استانی، طرح اصلاح فاضلاب اهواز و کارون از سال ۸۵ کلید خورده ولی متأسفانه تا امروز تنها ۴۰ درصد پیشرفت کار داشته‌ایم. وی درباره بودجه اختصاص ‌یافته به طرح فاضلاب اهواز گفت: دستور مقام معظم رهبری مبنی بر اختصاص ۱۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی به طرح اصلاح فاضلاب اهواز نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است. قرار بود ۵۰ میلیون یورو امسال و ۵۰ میلیون یورو سال آینده تخصیص داده شود که البته بخش زیادی از این بودجه تخصیص داده نشده است، البته طبق بررسی ما، این مبلغ هم کفاف رفع مشکلات فاضلاب اهواز و کارون را نمی‌دهد. حجت‌الاسلام ‌والمسلمین درویشیان تصریح کرد: یک مشکل فاضلاب اهواز در حوزه آب‌های سطحی است که شهرداری مسؤول آن است، البته بین شهرداری و آب و فاضلاب در این باره اختلاف است.  

مشکلات یکی دوتا نیستند

فارغ از این اختلاف‌نظر، سازمان بازرسی معتقد است باید ۲ اقدام صورت بگیرد؛ یکی در کوتاه‌مدت است که اگر مجدد بارندگی اتفاق افتاد پیش‌بینی‌های لازم صورت بگیرد و ستاد بحران استان سریع فعال شود. در ساختار ستاد بحران نیز اشکالاتی وجود دارد و متأسفانه هنوز پیوست استانی قانون مدیریت بحران تصویب نشده که سازمان این موضوع را دنبال می‌کند چرا این کار انجام ‌نشده است. اینها آمادگی و راهکار موقتی است که با توجه به پیش‌بینی‌ها درباره احتمال ادامه بارندگی‌ها، این موضوعات حائز اهمیت است. وی در تشریح راهکار بلندمدت برای حل مشکل استان خوزستان گفت: اقدامات بلندمدت هم رفع مشکل اصلی یعنی اعتبارات است. سازمان بازرسی این موضوع را از ۲ منشأ قانونی که حق مردم و استان است، دنبال می‌کند که یکی اختصاص ۳ درصد از درآمد نفتی به استان است که بخش زیادی پرداخت ‌نشده است. 

وی افزود: موضوع دیگر بحث عوارض آلایندگی واحد‌های نفت و گاز در استان است که تا سال ۹۶ به میزان ۲۰ هزار میلیارد تومان پرداخت ‌نشده است که باید بررسی کنیم از سال ۹۶ تا امروز چقدر است و چرا پرداخت ‌نشده. ما معتقدیم اگر حتی ۲۰ درصد این اعتبارات پرداخت ‌شده بود شاید امروز اهواز با این مشکلات مواجه نبود. 
وی ادامه داد: قرار است در جلسه‌ای با حضور استاندار مسائل و مشکلات استان مجدد بررسی و جمع‌بندی سازمان مطرح شود و آنچه مربوط به استان است اگر در استان قابل‌حل است، تصمیم‌گیری شود و آنچه مربوط به دستگاه‌های ملی است از طریق دستگاه‌های ملی پیگیری کنیم و اگر کوتاهی و قصوری هم در دستگاه‌ها صورت گرفته، آن را هم بنا به دستور رئیس قوه ‌قضائیه پیگیری می‌کنیم تا اگر محرز شد حتما پیگرد قانونی انجام شود. 

وی با اشاره به بازدید از مناطق سیل‌زده گفت: ما از چند منطقه بازدید کرده‌ایم و امروز هم برنامه بازدید از شهر‌های دیگر استان در دستور کار است. عمده حرف مردم در این بازدید‌ها این است که مشکل‌شان برطرف شده و برای خسارت‌ها فکری شود. 

حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی‌فرد، نماینده ولی‌فقیه در استان و امام‌جمعه اهواز هم در این دیدار با بیان مشکلات عدیده استان خوزستان به موضوعاتی مانند آب آشامیدنی و فاضلاب شهر‌ها و روستا‌های استان، نرخ بیکاری، ریزگرد، استفاده از نیرو‌های بومی در شرکت‌های نفتی، حل مشکلات هفت‌تپه و... اشاره کرد و دغدغه رهبر معظم انقلاب و مسؤولان دلسوز نظام را رسیدن مردم شریف استان به حق‌شان دانست و گفت: آب، فاضلاب و اشتغال ۳ مشکل اصلی استان است و باید به همت و توجه مسؤولان و نگاه کارشناسی و روحیه جهادی، حل‌و‌فصل شود.
 

دولت به وعده‌های حل مشکلات خوزستان عمل نکرد

در این‌باره نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی گفت: سال‌هاست بارش باران مشکلات عدیده‌ای برای مردم این منطقه ایجاد می‌کند اما تاکنون تصمیمی درست و اقدامی جدی برای رفع این مشکل اتخاذ نشده است. مجتبی یوسفی به سوء‌مدیریت مسؤولان استانی و شهری در رفع مشکل آبگرفتگی معابر در شهرهای استان خوزستان اشاره کرد و گفت: سال 84، 149 میلیون دلار اعتبار برای ایجاد فاضلاب اهواز و کوت عبدالله اختصاص یافت اما هنوز این مناطق از شبکه سراسری پوشش فاضلاب بی‌بهره‌اند و معلوم نیست این پول کجا هزینه شده است. 

وی به ورود آب به خانه‌های مردم در پی بارندگی‌ها طی 3 سال اخیر در اهواز و خیلی از شهرهای خوزستان اشاره کرد و افزود: زندگی مردم این منطقه به دلیل عدم پوشش سراسری فاضلاب و جمع شدن آب در معابر طاقت‌فرسا شده است، چرا که هر ساله با شروع بارندگی‌ها سیل در کوچه و خیابان‌ها جاری و روانه خانه‌های مردم می‌شود. یوسفی با بیان اینکه از ۳ ماه قبل هشدارهای لازم را به مسؤولان شهری و استانی درباره احتمال آبگرفتگی معابر در سطح شهرهای خوزستان داده‌ام، گفت: مسؤولان استانی و شهری متاسفانه نسبت به رفع مشکلات مردم در مهار آب‌های سطحی اقدام جدی نداشته‌اند و این موضوع مهم را در اولویت قرار نمی‌دهند. 

یوسفی در پاسخ به اینکه آیا مسؤولان دولتی در این چند روزه برای رفع مشکلات مردم پای کار بودند، گفت:  مردم خوزستان و شهرهای جنوبی از رئیس دستگاه قضا کمال تشکر را دارند چرا که با حضور رئیس سازمان بازرسی کل کشور، وی از نزدیک مشکلات مردم این منطقه را دید اما مسؤولان دولتی چون که به وعده‌های خود عمل نکردند، پاسخی ندارند. در  بحران سیل خوزستان دولتی‌ها در کنار مردم نبودند.

منبع: وطن امروز